‘Dat klopt niet, zo gaat het verhaal helemaal niet,’ piepte een krakende stem achter me. Meteen na het uitspreken ervan, leken deze woorden als een oude maalsteen te verbrokkelen. Alleen een stokoud droog, perkamenten gehijg bleef over. Deze vrouw had wellicht de première in 1877 nog meegemaakt. In dat geval had ze wel gelijk. Choreograaf Rudi van Dantzig had het verhaal gedeeltelijk herschreven. Van een zoetsappig, romantisch sprookje had hij een hartverscheurend persoonlijk verhaal gemaakt. Eigenlijk had de vrouw dus ongelijk, want overal stond duidelijk vermeld dat het om de versie van Van Dantzig ging en juist zijn Zwanenmeer geeft meer geheimen prijs dan enige andere versie, inclusief de oorspronkelijke.
Solisten van Het Nationale Ballet
In alle balletten die ik van deze choreograaf ken, vind je die hunkering van hun schepper naar een soldaat die hij ooit gekend heeft maar direct na de Tweede Wereldoorlog is kwijtgeraakt. Ook in het Zwanenmeer is de relatie tussen Prins Siegfried en zijn vriend Alexander veel belangrijker dan welke vogel ook. Als de prins volwassen wordt, raakt hij Alexander langzaam kwijt. Maar omdat Siegfried een belangrijk deel van zijn lichaam aan Alexander heeft verbonden, kan hij zelfstandig zijn weg niet vinden. Te laat beseft hij dat hij zijn soldaat niet heeft verloren, maar van zich heeft verstoten. Siegfried sterft, zoals een deel van Rudi van Dantzig kort na de oorlog is gestorven.
Het andere deel van deze grote choreograaf stierf begin dit jaar. Maar sommige zielen kunnen niet sterven, zeker als ze hun taak, hun opdracht in het leven, nog niet hebben volbracht. Van Dantzig was in zijn latere leven nog altijd op zoek naar zijn verloren soldaat, wiens aanwezigheid hij in het Zwanenmeer wel proefde maar niet tastbaar kon maken. Wie op 10 maart 2012 in het Parktheater goed naar het begin van de vierde akte heeft gekeken, moet iets bijzonders zijn opgevallen, al moest je wel in het voorste deel van de zaal zitten om het te kunnen zien.
Tableau de la troupe
Het ballet was net begonnen aan de slotakte. Rook dreef als mist over het toneel en uiterst links op het podium, dampte het uit een bron. Deze laatste rook steeg op langs de stam van een boom. Door de laatste tak werd de rook naar rechts het podium over gedreven en bovendien in twee identieke helften gesplitst. De damp nam langzaam de contouren aan van een zwaan. Een grote, kalm zwevende zwaan die goedkeurend het ballet beneden zich bewonderde. De zwaan gaf een teken met zijn hals en kop, zwaaide nog eenmaal met zijn vleugels en viel toen in losse wolkjes rook uiteen.
Dit kan niemand anders dan de meester zelf geweest zijn. Niet langer een zoekende op bedreigde podia, maar een man die zijn taak heeft volbracht en zijn rust heeft gevonden. Siegfried is gestorven, Alexander treurt om zijn vriend, maar de verloren soldaat is eindelijk thuis. Thuis bij Rudi van Dantzig. Prachtvoorstelling, door een topgezelschap met eerbied aan zijn schepper opgedragen. Een schepper die na de voorstelling zijn troupe nog één keer bezocht en met een overweldigend applaus en gejuich, buiten het zicht van het publiek, werd begroet. Meneer Zijlstra, dit mag nooit verloren gaan.
Zwanenmeer voor een verloren soldaat
spoormachinist 