Nacht. Stil en donker op de Dwingeloose hei. Acht jongens van twaalf en dertien jaar oud ademden zachtjes in kleine, met stapelbedden gevulde ruimte. Niemand sliep. Na twee dagen van gedwongen rust – in Dwingeloo leefde men nog aan de hand van zware, zwarte bijbels – hing er een spanning tussen de bedden die wel tot een ontlading moest komen. Zes jongens maakten zich op voor een kussengevecht. Geen eerlijk gevecht, maar alleen tegen een. Twee jongens hoopten, baden met hart en ziel dat zij niet het doelwit van deze razernij zouden worden.
Het lot viel op Remco. Een kleine jongen – net als ik – met een uitgesproken Gronings accent. Dat moet de voornamelijk uit de Randstad afkomstige jongens net zo vreemd in de oren geklonken hebben als mijn zachte Brabantse G. Als buitenbeentjes binnen de groep waren we de laatste twee dagen steeds bij elkaar in de buurt gebleven. De jager aast immers vooral op een prooi die alleen is.
De volgende ochtend werd onze groep door de kampleiding bijeen geroepen. Remco was naar huis, zijn ouders waren hem komen halen. Wat was er gebeurd, hoe was het mogelijk dat de hele groep zich tegen die kleine, wat verlegen jongen uit Groningen keerde? Ik kon me gelukkig afzijdig houden. Ik had hem in de steek gelaten maar toch had Remco mij nog zijn enige vriend op het kamp genoemd.
Twee jaar later kwam ik bij een jongen in de klas die ook opviel. Hij was groot, sterk en ronduit lomp. Niet in zijn manier van praten, maar in zijn beweging. We stonden dan ook altijd gelaten naast elkaar bij de gymles te wachten wie er gekozen zou worden in een groep en wie er toegewezen moest worden.
Ik sprak Marcel weleens in de pauze en omdat we dezelfde kant op moesten, fietste ik geregeld een stukje met hem mee. Bij hem thuis ben ik nooit geweest. Hij liet niemand binnen omdat zijn vader blind was en hij het huishouden moest doen.
Laat op een woensdagmiddag zaten we in een geschiedenisles op de bovenste verdieping van de school, toen Marcel plotseling stil leek te vallen. Hij bewoog niet meer en staarde naar een punt in de verte. Een straaltje speeksel stroomde uit zijn rechter mondhoek, over zijn kin op zijn zwarte trui.
‘Alles goed Marcel?’ vroeg de geschiedenisleraar bezorgd.
Alsof een onzichtbare vinger hem een zetje gaf, werd Marcel weer een mens. Hij trok de zwarte trui die hij droeg over zijn hoofd, zodat hij in een geel T-shirt in de bank kwam te zitten, zuchtte een keer overdreven alsof hij van een grote last verlost was en nam een houding aan dat wat hem betreft de les gewoon verder kon gaan. Niet veel later zou blijken dat Marcel net een milde aanval van epilepsie had gehad.
Nederlands werd gegeven door een leraar die heel populair was bij de leerlingen. Dat wil zeggen: hij was vaak ziek. Meneer Van der Loo zat achter een bureau op een verhoging midden voor de klas toen Marcel plotseling voor zijn neus opstond, zijn tas inpakte en het leslokaal verliet. Het verbaasde iedereen, maar niemand die Marcel iets vroeg.
‘Zien jullie hoe moeilijk die jongen het heeft?’ Het moeten zo ongeveer de laatste woorden zijn geweest die de leraar Nederlands dat schooljaar heeft gesproken. Het was pas oktober.
Ja, wij zagen hoe moeilijk die jongen het had. Dat wil zeggen; wij zagen nu hoe moeilijk die jongen het had. De hele klas was plotseling tot besef gekomen hoe moeilijk Marcel het had en al die tijd al had gehad.
Enkele weken later, aan het eind van de pauze, werd Marcel vlak voor het klaslokaal door een jongen uit een andere klas aangevallen. Heel even rolden ze samen over de grond. Hoewel die andere jongen bij een populair groepje aandachttrekkers hoorde, klonk uit de massa een meisjesstem: ‘Kom op Marcel!’
De vreemdeling die merkte dat hij zijn publiek kwijt was, maakte zich uit de voeten. Een klein druppeltje felrood bloed op het gele T-shirt van Marcel gaf hem een minuut of twee een sterstatus. Een kleine gebeurtenis die ik me dertig jaar na dato nog als de dag van vandaag herinner.
Meneer Van der Loo is nooit meer op school terug gekomen, Marcel kreeg zoveel last van epileptische aanvallen dat hij al snel geen lessen meer kon volgen aan het reguliere onderwijs. Eén klasgenoot is hem nog een keer gaan opzoeken in het instituut waar hij nu verbleef. Hij haatte de lange pauzes. Die klasgenoot was niet ik, en hoewel het nooit te laat is, heb ik daar nog altijd spijt van.
Pas nu besef ik dat ik in al deze gebeurtenissen tot de meelopers heb behoord. Ik heb nooit iemand aangevallen of uitgescholden om erbij te horen, maar ik heb ook nooit een vinger uitgestoken om te helpen. En als ik in de afgelopen vier maanden één ding geleerd heb, dan is het dat passief toekijken bij een slachtoffer moeilijker te genezen wonden slaat dan de snijdende pijn van het pesten of schelden zelf.
De slachtoffers van pesten valt niets te verwijten, maar het zijn ook niet de pestkoppen die het ergste leed veroorzaken. Nee, wij zijn het, toeschouwers en zwijgers, die de genadeklap uitdelen. Wij meelopers zijn als enige verantwoordelijk voor het in stand houden van een cultuur waarin pesten levens van kinderen en volwassenen kan verwoesten.
De namen die ik in dit verhaal noem zijn niet verzonnen. Ze horen ook in werkelijkheid bij de beschreven personen. De enige die er zijn echte naam niet mee durft te verbinden, dat is de auteur.
Jan-Kees
spoormachinist 